TEHLİKE ETİKETLERİ

Her tehlike sınıfının, en önemli tehlikesini gösteren bir tehlike etiketi mevcuttur. Tehlike etiketleri, yükün tehlikesi hakkında bilgi verirler.
 

Her tehlike sınıfının, en önemli tehlikesini gösteren bir tehlike etiketi mevcuttur. Tehlike etiketleri, yükün tehlikesi hakkında bilgi verirler.
 

 

Alt sınıfları ayrılmaktadır

1.1    kitle imha özelliğine sahip patlayıcı madde ve nesneler  
1.2    parça ve şarapnel etkisi olan, ancak kitle imha özelliği olmayan patlayıcı madde ve nesneler
1.3    yanma tehlikesi yaratan patlayıcı madde ve nesneler
1.4    fazla patlama tehlikesi olmayan  
    - çok az bir patlama tehlikesi
    - etki genelde sınırlı kalmaktadır
1.5    az duyarlı patlayıcı madde ve nesneler
1.6    aşırı az duyarlı patlayıcı madde ve nesnelerdir

Örnek:

TNT (Trinitrotoluen)
Barut
Dinamit
Havai fişek

Patlayıcı maddeler birlikte yükleme kuralı :
Tehlike riski en fazla olan grup 1.1’ dir ve tehlike risk sıralaması şöyledir :
1.1 , 1.5 , 1.2 , 1.3 , 1.6 , 1.4      
Ayrıca yükleme emniyeti açısından yani hangi patlayıcı madde ve nesnelerin bir arada yüklenip yüklenemeyeceği kararının alınmasına olanak sağlayan 13 gruptan oluşan  UYUMLULUK GRUPLARI mevcuttur.  Bunlar A, B, C, D, E, F, G, H, J, K, L, N, ve S harfleri ile ifade edilir. 
 

 

Örnek :
 A grubu, birincil patlayıcı maddedir ve başka bir grupla yüklenemez. 
 F grubu, ikincil infilaklı patlayıcı madde içerdiği için başka bir grupla yüklenemez.
K grubu, hem patlayıcı madde hem de zehirli kimyasal madde içerir.  Zaten bu nedenle uluslararası taşınması yasaklanmıştır ve Uyumluluk Grubu Yükleme Tablosunda yer almamaktadır.
Ancak yetkili kurum(lar)’ın izniyle taşınabilir. 
 
Sınıf 1’e giren  Patlayıcı Maddeler ve Patlayıcı Madde İçeren Nesneler’in sınıflandırma kodu : «Bölüm numarası + Uyumluluk Grubu» harflerinden oluşur   
Örnek : 1.1A,   1.2G,   1.4S
 
Taşınacak patlayıcı madde ve nesneleri istiflemek ve araç tipine göre yük sınırlaması yapmak taşımacı/yükleyicinin görevidir. 
 

 


Ekonomik taşıma ve kullanım için gazlar basınçla sıvılaştırılırlar. Örneğin, gaz halden sıvı hale geçerken doğal gazın hacmi yaklaşık 600 kez küçültülebilir.

Gazlar, fiziki durumlarına göre aşağıdaki alt gruplara ayrılırlar :
 
Sıkıştırılmış gaz 
Sıvılaştırılmış gaz 
Soğutulmuş, sıvılaştırılmış gaz 
Çözünmüş gaz
Küçük, gaz içeren  aerosol püskürtücüler ve hazneler.
Basınç altında gaz içeren diğer nesneler.
Basınçsız gazlar (gaz numuneleri).
Basınç altındaki kimyasallar.    

Gazlar, (aerosoller ve basınç altındaki kimyasallar hariç) tehlike özelliklerine göre aşağıdaki zararlı madde gruplarına ayrılırlar :
 
A    Boğucu
O    Yakıcı (Yükseltgen)
F    Yanıcı (alevlenir)
T    Zehirli
TF    Zehirli, yanıcı
TC    Zehirli, aşındırıcı
TO    Zehirli, yakıcı
TFC    Zehirli, yanıcı, aşındırıcı
TOC    Zehirli, yakıcı, aşındırıcı
 

ADR 3.2 Tablo A (Sütun 3b)’ de, gazların “Sınıflandırma  Kodu” ; alt grup numarası ve zararlı madde grup harfinden oluşur. 
Örnek : 2F   (2 alt grubu, F ise yanıcı olduğunu ifade eder)
 
Gaz ve gaz karışımlarının birden fazla tehlike özellikleri var ise, tehlike sırası şöyledir :
T (zehirli),  F (yanıcı),  A (boğucu),  O (yakıcı)
 
Tehlike bazında gazlar, ADR Tablo A “Etiketler” (Sütun 5)’ te aşağıdaki 3 bölümden biri ile belirtilir :
 
Bölüm 2.1    Yanıcı gazlar (F) Örn: Asetilen, etan, etilen, metan, hidrojen,         çakmak gazı
Bölüm 2.2    Yanıcı ve zehirli olmayan gazlar (A veya O) Örn: Karbondioksit,         oksijen, helyum
Bölüm 2.3    Zehirli gazlar (T, TF, TC, TO, TFC) Örn: Amonyak, flor,karbon         monoksit
 

 

Yanıcı Sıvılar, aşağıdaki alt gruplara ayrılırlar :
 
F    Yanıcı Sıvılar, ikincil riski olmayan maddeler
    F1    Parlama noktası 60 C derece ve altında olan yanıcı sıvılar
    F2    Parlama noktası 60 C dereceden fazla olan yanıcı sıvılar
    F3    Yanıcı sıvılar içeren nesneler
FT    Yanıcı sıvılar, zehirli
    FT1    Yanıcı sıvılar, zehirli
    FT2    Pestisitler
FC    Yanıcı sıvılar, aşındırıcı
FTC    Yanıcı sıvılar, zehirli, aşındırıcı
D    Duyarlılığı azaltılmış sıvı patlayıcılar  
 

 


Sınıf 4.1’e giren madde ve nesnelerin alt grupları :
 
F    Yanıcı Katılar, ikincil riski olmayan maddeler    
FO    Yanıcı Katılar, yakıcı
FT    Yanıcı Katılar, zehirli    
FC    Yanıcı Katılar, aşındırıcı    
D    İkincil riski olmayan duyarlılığı azaltılmış katı patlayıcılar
DT    Duyarlılığı azaltılmış katı patlayıcılar, zehirli
SR    Kendiliğinden tepkimeye giren maddeler
 

Yanıcı Katılar : Bir ateşleme kaynağı ile kısa süreli temas ettiğinde kolayca tutuşan maddelerdir (kibritler, filmler, naftalin, zirkonyum tozu, alüminyum tozu, fosfor, neft yağı vs).   
 
Kendiliğinden Tepkimeye Giren Katı ve Sıvı Maddeler : Bu maddeler, hava (oksijen) ile teması olmasa dahi dışarıya şiddetli ısı veren istikrarsız maddelerdir. 
Kendiliğinden tepkimeye giren bazı maddeler “ısı kontrollü” taşınırlar .
Kontrol ısısı, kendiliğinden tepkimeye giren maddenin güvenli bir şekilde taşınabileceği en yüksek sıcaklıktır.  Bu maddelerin SADT (Kendi kendine çözülmenin başladığı en düşük sıcaklık) değeri vardır.  SADT (KHDS) değerine göre “kontrol ısısı” ve “acil müdahale ısısı” tespit edilerek gönderen tarafından taşımacı/sürücüye bilgi verilir. Bir maddenin kontrol ısısı, acil müdahale ısısına ulaşmaya başladığında sürücü hemen acil müdahale birimlerine haber vermelidir.
Taşıma sırasında güvenliği sağlamak amacıyla, birçok durumda bir seyreltici kullanılarak duyarlılığı azaltılabilir.
 
Duyarlılığı Azaltılmış Katı Patlayıcılar :  Su veya alkol ile ıslatılmış veya patlayıcı özellikleri başka maddelerle bastırılmış veya seyreltilmiş maddelerdir. Taşıma sırasında kurumamaları gerekir. Örnek : TNT (UN No.1356), su ile ıslatılarak taşınır.
 
 
 


Piroforik Maddeler :
Küçük miktarlarda dahi olsa hava ile temas ettiğinde beş dakika içinde tutuşan maddelerdir. 
Kendiliğinden Isınan Maddeler ve Nesneler : 
Hava ile temas ettiğinde hiçbir enerji kaynağı olmadan ısınmaya yatkındırlar. 
Örnek : Toz karbon (kömür), ıslak pamuk, ıslak yün atıkları, yağlı pamuk atığı, doymamış yağ ile işlem görmüş kağıtlar, saman, fosfor.
 
Sınıf 4.2’ye giren madde ve nesnelerin alt grupları :     
 
S    İkincil riski olmayanlar    
SW    Su ile temas ettiğinde yanıcı gazlar açığa çıkaranlar
SO    Yakıcılar
ST    Zehirliler
SC    Aşındırıcılar       
 
 

Su ile reaksiyona girerek, hava ile patlayıcı karışımlar oluşturmaya yatkın yanıcı gazlar açığa çıkartırlar. Bu karışımlar, çıplak ışık, kıvılcım çıkaran el aletleri, korumasız ampuller gibi basit ısı kaynaklarından çıkabilecek kıvılcımlar ile kolayca tutuşabilirler. 
Örnek : Kaplanmamış alüminyum tozu, baryum, kalsiyum karbür, lityum, magnezyum tozu, sodyum, çinko tozu, karpit .
Bu sınıf maddelerin yangınları su ile söndürülmez.
Sınıf 4.3’e giren madde ve nesnelerin alt grupları :  
W    İkincil riski olmayanlar
WF1    Sıvı, yanıcı olanlar
WF2    Katı, yanıcı olanlar
WS    Katı, kendi kendine ısınanlar
WO    Katı, yakıcılar
WT    Zehirliler
WC    Aşındırıcılar
WFC    Yanıcı, aşındırıcılar
 

 

 

Verdikleri oksijen sayesinde, yanabilen maddelerle temas edince yanmasına neden olan veya buna katkıda bulunan maddelerdir. Sigara örneğinde, tütünün yanmasındaki oksijeni sağlayan yakıcı madde kağıttır.
Zehirli ve Aşındırıcı olduğundan, bu maddelerle uğraşanlar uygun PVC kıyafet, bot, eldiven, yüz koruma maskesi, gözlük gibi teçhizatları kullanmalıdırlar. 
Örnek :  Gübre (amonyum nitrat) ve kimya laboratuvarlarında, elektronik sanayinde, tekstil sanayinde pamuk kumaşları beyazlatmada kullanılan Hidrojen Peroksit.
 
Sınıf 5.1’e giren madde ve nesnelerin alt grupları  :
 
O    İkincil riski olmayan sıvı, katı ve nesneler
OF    Katı, yanıcı olanlar
OS    Katı, kendi kendine ısınanlar
OW    Katı, su ile temas ettiğinde yanıcı gazlar çıkaranlar
OT    Zehirli katı ve sıvılar
OC    Aşındırıcı katı ve sıvılar
OTC    Zehirli, aşındırıcılar
 


Yapısında karbon ve hidrojen (yanıcı madde) ile birlikte oksijen de bulunduğundan bu maddelerin yanması için dışarıdan oksijene ihtiyaç yoktur.

Tehlike derecelerine göre  A, B, C, D, E, F ve G olmak üzere 7 çeşide ayrılırlar. A tipi maddeler ambalaj içinde taşınamazlar (en tehlikeli). G tipi maddeler en az tehlikelidir. B-F tipleri arasındaki sınıflandırma da ise bir ambalaj içinde bulunmasına müsaade edilen azami miktara göre taşıma yapılabilir. 
Belli organik peroksitlerin taşınması ısı kontrolü altında tutulmalıdır. Bir maddenin kontrol ısısı, acil müdahale ısısına ulaşmaya başladığında sürücü hemen acil müdahale birimlerine haber vermelidir.

Örnek : PVC, polyester reçinesi, fiberglas ürünler.  
 
 

Sindirim yolu, solunum yolu ile veya deriden emilerek alınan ve kısa süreli etki yaparak insan sağlığına zararlı olan, tahribat yapan ve hatta öldüren maddelerdir. 
Örnek : Arsenik, siyanür, nikotin, böcek öldürücüler, tiner (toluen), naftalin, amonyak, karbonmonoksit .
 
Sınıf 6.1’e giren madde ve nesnelerin alt grupları :  
 
T    İkincil riski olmayanlar
TF    Yanıcı olanlar
TS    Katı, kendi kendine yananlar
TW    Su ile temas ettiğinde yanıcı gazlar çıkaranlar
TO    Yakıcı olanlar
TC    Aşındırıcı olanlar
TFC    Yanıcı, aşındırıcı olanlar
TFW    Yanıcı, su ile temas ettiğinde gazlar açığa çıkaranlar
 

 

Sınıf 6.2’e giren madde ve nesnelerin alt grupları :
 
11    İnsanları etkileyen bulaşıcı maddeler
12    Yalnızca hayvanları etkileyen bulaşıcı maddeler
13    Klinik atıkları
14    Biyolojik maddeler
 
Bulaşıcı Maddeler 2 kategoriye ayrılmışlardır :
 
Kategori A     : Sağlıklı insanlarda veya hayvanlarda kalıcı sakatlığa, hayati tehlikeye veya ölümcül bir hastalığa neden olan maddeler.
Örnek : Kırım Kongo kanamalı ateş virüsü, Ebola virüsü, hepatit B virüsü kültürleri, kuduz virüsü kültürleri, çocuk felci virüsü kültürleri vs).
Kategori B    : A kategorisi kriterlerine uymayan bulaşıcı maddelerdir.
 
Kırılmayacak , 1.2 m. yükseklikten düştüğünde tıbbi cihazları ekipmanı koruyacak, delinmeyecek veya içeriklerini sızdırmayacak ambalajlarla ambalajlanmalıdır. Tank ile taşımalarda lehimleme sistemi kullanılmalıdır. Birkaç istisna dışında bu maddelerin dökme olarak taşınmasına izin verilmez.
 

 

Acil durumlarda mümkün mertebe uzak durulmalı, hızlı bir şekilde uzaklaşılmalı, mümkün mertebe vücut korunmalıdır.
 

 

 


Temas edildiğinde cilde veya dokulara kimyasal etki ile zarar veren, sızıntı olması halinde diğer maddelerde veya taşıma araçlarında hasara yol açan veya yok eden maddelerdir. 
Örnek :  Nitrik asit, sülfürik asit, asetik asit, hidroklorik asit, kezzap, tuz ruhu, çamaşır suyu, ısıtılmış asit doldurulmuş aküler.  
İnsan bedenine aşındırıcı madde bulaştığında acilen bol su ile yıkanmalı, ardından tıbbi tedavi uygulanmalıdır. 
    
Aşındırıcı maddeler döküldüğünde, maddenin etkisi güçlüyse sürücüler bu maddeleri kendileri temizlememeli, doldurma/boşaltma terminallerinde sorumluya haber vermeli, kamusal alanlarda ise acil yardım birimlerinden yardım istemelidir.
 
Aşındırıcı maddelerden asgari korunma malzemeleri kimyasallara dayanıklı eldiven ve uygun gözlüktür. Ancak özellikle tehlikesi yüksek olan maddelerin tank ile taşımalarında, PVC elbise, kimyasallara dayanıklı botlar, baret, bazen gaz maskesi kullanılmalıdır ve komple yüz koruması yapılmalıdır.    
 

Sınıf 8’e giren madde ve nesnelerin alt grupları : 

C1-C11 arası    İkincil riski olmayanlar
CF        Alevlenir katı ve sıvı aşındırıcılar
CS        Kendiliğinden ısınan katı ve sıvı aşındırıcılar
CW        Su ile temas ettiğinde yanıcı gazlar çıkaran katı ve sıvı             aşındırıcılar
CO        Yakıcı katı ve sıvı aşındırıcılar
CT        Zehirli katı ve sıvı aşındırıcılar ile bu maddeleri içeren nesneler
CFT        Yanıcı, zehirli, sıvı aşındırıcılar
COT        Yakıcı, zehirli aşındırıcılar
 
Taşımada, tehlike derecelerine göre 3 paketleme grubunda sınıflandırılırlar :
 
Paketleme Grubu I    Yüksek derecede aşındırıcı maddeler
Paketleme Grubu II    Aşındırıcı maddeler    
Paketleme Grubu III    ­Daha az derecede aşındırıcı maddeler

 

 


Taşıma sırasında diğer sınıflara dahil edilemeyen ancak tehlike arz eden diğer madde ve nesnelerdir.

 Örnek : Asbest, lityum piller, hava yastıkları,  yüksek sıcaklıktaki yanıcı sıvı maddeler, genetik yapısı değiştirilmiş mikroorganizmalar, kendiliğinden şişen can kurtarıcı aletler, fasulye veya mısır yağı. 
  Sınıf 9’a giren madde ve nesnelerin alt grupları :
 
M1    İnce toz şeklinde solunduğunda sağlığı tehlikeye sokabilen maddeler     (asbestler)
M2    Yangın durumunda dioksin oluşturabilen madde ve aparatlar
M3    Yanıcı buhar yayan maddeler (Parlama noktası 55 C dereceyi     geçmeyen polimerler) 
M4    Lityum piller
M5    Cankurtaran araç gereçleri
 
M6-M8     arası    Çevre açısından tehlikeli katı, sıvı, genetiği değiştirilmiş     mikroorganizmalar ve organizmalar
M9-M10  arası    Sıcaklığı yükseltilmiş katı, sıvı maddeler (Sıvı halde 100 C derece     veya üzerinde, katı halde 240 C derece veya üzerinde taşınan)  
M11    Başka bir sınıftaki tanımlara uymayan ancak taşıma sırasında tehlike arz     eden diğer maddeler     (Kimyasal ve ilk yardım çantaları, parlama     noktası 61 C derecenin altında olan katı amonyak bileşikleri)