Solunum ve kalp durmasi nedir?

Solunum durmasi: Solunum hareketlerinin durmasi nedeniyle vücudun yasamak için ihtiyaci olan oksijenden yoksun kalmasidir. Hemen yapay solunuma baslanmaz ise bir süre sonra kalp durmasi meydana gelir.

Kalp durmasi: Bilinci kapali kiside büyük arterlerden nabiz alinamamasi durumudur. Kalp durmasina 5 dakika içinde müdahale edilmezse dokularin oksijenlenmesi bozulacagi için beyin hasari olusur.

Temel Yasam Destegi nedir?

Hayat kurtarmak amaci ile hava yolu açikligi saglandiktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmus kisiye yapay solunum ile akcigerlerine oksijen gitmesini, dis kalp masaji ile de kalpten kan pompalanmasini saglamak üzere yapilan ilaçsiz müdahalelerdir.

Temel yasam destegine baslarken eger çevrede biri varsa hemen 112 aratilmalidir. Bogulma ve travmalarda ilkyardimci yalniz ise 1 siklusdan sonra kendisi yardim çagirmalidir. Bebek ve çocuklarda, ilkönce iki solunum yapilir, ardindan 112 aranir.

Hava yolunu açmak için Bas-Çene pozisyonu nasil verilir?

Bilinci kapali bütün hasta/yaralilarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir yada herhangi bir yabanci madde solunum yolunu tikayabilir. Agiz içi kontrol edilerek temizlendikten sonra hastaya bas-çene pozisyonu verilir.

Bunun için ;

• Bir el alina yerlestirilir,
• Diger elin iki parmagi çeneye yerlestirilir,
• Bas geriye dogru itilir.
• Böylece dil yerinden oynatilarak hava yolu açikligi saglanmis olur.

Yapay solunum nasil yapilir?

• Hasta/yaralinin hava yolu açildiktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile degerlendirilir,
• Solunum yoksa tibbi yardim istenir (112),
• Hemen yapay solunuma baslanir. YAPAY SOLUNUMA BASLAMADAN ÖNCE SOLUNUMUN OLMADIGINDAN KESINLIKLE EMIN OLUNMALIDIR!
• Agizdan agiza teknigi için hasta/yaraliya Bas-Çene pozisyonu verilir,
• Bir elin bas ve isaret parmaklari ile burun kanatlari hava çikmayacak sekilde kapatilir,
• Ilkyardimci, hasta/yaralinin agzini hava çikmayacak sekilde kendi agzi ile kavrar,
• Hasta akcigerine 400-600 ml hava gidecek sekilde agizdan iki kez üflenir,
• Sah damarindan 5 saniye süre ile nabiz kontrolü yapilir. Nabiz varsa dakikada 15-20 kez olacak sekilde yapay solunuma devam edilir. 1 yasin altindaki bebeklerde 20-25 kez olacak sekilde hava verilir (Eger nabiz alinamiyorsa suni solunum ile birlikte kalp masajina da baslanir),
• Bu sekilde verilen hava hayati organlari koruyacak yeterli oksijene (%16-18) sahiptir,
• Bebeklerde ve çene kilitlenmesi gibi durumlarda yetiskinlerde, yapay solunum agizdan buruna hava verilerek yapilmalidir,
• Yapay solunumun etkili olup olmadigi Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile her 10 üflemede bir kontrol edilmelidir,
• Nabiz olup olmadigi sah damarindan kontrol edilmelidir,
• Ilkyardimci kendini korumak için yapay solunum sirasinda ince bir tülbent, gazli bez gibi araçlar kullanabilir.

Dis kalp masaji nasil yapilir?

• Yapay solunum sirasinda sah damarindan5 saniye süre ile nabiz kontrolü yapilir, nabiz yoksa dis kalp masajina baslanir. KALP MASAJINA BASLAMADAN ÖNCE KALBIN TAMAMEN DURDUGUNDAN KESINLIKLE EMIN OLUNMALIDIR!
• Temel yasam destegine baslarken eger çevrede biri varsa hemen 112 aratilmalidir. Bogulma ve travmalarda ilkyardimci yalniz ise 1 siklusdan sonra kendisi yardim çagirmalidir. Bebek ve çocuklarda, ilkönce iki solunum yapilir, ardindan 112 aranir. (*)
• Alttaki kaburgalar elle tespit edilir, eller kaydirilarak gögüs kemiginin alt ucu belirlenir.
• Her iki kaburganin birlestigi noktaya (sternum ucu) iki parmak konur ve üstüne diger el topugu yerlestirilerek basi noktasi tespit edilir. Bu elin üzerine diger el yerlestirilir.
• Her iki el parmaklari birbirine geçirilir ve hastaya temas etmemesine dikkat edilir. Eller sabit tutulmalidir. Dirsekler ve omuz düz ve hasta/yaralinin vücuduna dik tutulacak sekilde tutulmalidir.
• Vücut agirligi ile kaburga kemikleri 4-5 cm içe çökecek sekilde (yandan bakildiginda gögüs yüksekliginin 1/3’ü kadar ) ritmik olarak sikistirma-gevsetme seklinde basi uygulanir. Eriskinlerde dakikada 100 basi uygulanmalidir.
• Dis kalp masaji 1 yasin altindaki bebeklerde gögüs kemigi alt ucuna iki parmakla, gögüs kemigi 1-1,5 cm içe çökecek sekilde dakikada 100 basi olarak yapilir. 1-8 yasina kadar çocuklarda tek elle 2.5-5 cm çökecek sekilde yapilmalidir (yandan bakildiginda gögüs yüksekliginin 1/3’ü kadar).
• Yapay solunum ve dis kalp masaji birlikte uygulandiginda , yetiskinlerde tek ya da iki ilkyardimci ya da iki ilkyardimci ile 15/2 olarakuygulanir. (Bebek ve 1-8 yas çocuklarda ise 5/1 olarak uygulanir.)
• Her siklusta hasta/yaralinin solunumu ve sah damarindan nabzi 5 saniye süre ile kontrol edilmelidir (1 siklus:15 kalp masaji ve 2 yapay solunum uygulamasinin 4 kez tekrarlanmasidir).
• Temel yasam destegine bu konuda egitim almis bir saglik personeli gelinceye kadar devam edilmelidir.

(*)Temel yasam destegi yapilirken yas önemli bir faktördür. Orta yas ve üzerindeki bir hastada ölüm nedenlerinin basinda ventriküler fibrilasyon gelmektedir. Böyle bir durumda olay yerine gelen 112 ekibi defibrilasyon yaparak hastayi kurtarma sansini artirabilir. Bu nedenle süratle 112’yi aramak son derece önemlidir.

Çocuklarda (1-8 yas) Temel Yasam Destegi nasil yapilir?

• Çocugun hava yolu açildiktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile degerlendirilir,
• Solunum yoksa tibbi yardim istenir (112),
• Çocuga önce Bas-Çene pozisyonu verilir,
• Hemen yapay solunuma baslanir. YAPAY SOLUNUMA BASLAMADAN ÖNCE SOLUNUMUN OLMADIGINDAN KESINLIKLE EMIN OLUNMALIDIR!
• Yapay solunum agizdan agiza ya da agizdan agiz ve buruna teknigi ile çocugun yasi ve yüzünün büyüklügüne göre gerçeklestirilir,
• Yapay solunuma iki kez hava üflenerek baslanir ve tibbi yardim istenir (112),
• Yapay solunum dakikada 15-20 olacak sekilde yapilir,
• Nabiz kontrolü yetiskinlerdeki gibidir (sah damarindan 5 saniye süreyle kontrol edilir),
• NABIZIN ALINAMADIGINDAN YANI KALBIN ATMADIGINDAN KESIN OLARAK EMIN OLUNDUKTAN SONRA KALP MASAJINA BASLANMALIDIR!
• Kalp masaji tek elle basilarak yapilir,
• Basi noktasi yetiskinlerde oldugu gibi belirlenir. Büyük çocuklarda tek elin basisi yetersiz görülürse yine yetiskinlerdeki gibi uygulama yapilir,
• Çocuklarda dakikada 100 basi uygulanir,
• Basi gücü ise gögüs boslugu 2.5-5 cm çökecek sekilde (yandan bakildiginda gögüs yüksekliginin 1/3’ü kadar) ,
• Çocuklarda bir ya da iki ilkyardimci ile 5/1 olacak sekilde uygulama yapilir, ancak çocugun iriligine göre bu uygulama gerekirse yetiskinlerde oldugu gibi 5/2 olarak gerçeklestirilir.

Bebeklerde (0-1 yas) Temel Yasam Destegi nasil yapilir?

• Bebegin topuguna hafifçe vurularak bilinç kontrolü yapilir,
• Çocugun hava yolu açildiktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile degerlendirilir,
• Solunum yolunun açilmasi için bebege Bas-Çene pozisyonu verilir (bebegin basi hafifçe itilir). Basin fazla gerdirilmesi solunum yollarini tikayip olumsuz sonuçlar yaratabileceginden basa hafif bir egim vermek son derece önemlidir!
• Yapay solunuma baslanirken ilkyardimci agzini bebegin agzi ve burnunun üstüneyerlestirilmelidir,
• Yapay solunuma iki kez hava verilerek baslanir,
• Tibbi yardim istenir (112),
• Üflemenin ayari bebegin gögsünün kalkis hareketlerine göre olmalidir, çocugun akcigerlerinin alacagindan daha fazla hava üflenmemelidir,
• Solunum sikligi dakikada 20-25 olmalidir,
• Nabiz kontrolü dirsek önyüz iç kismindaki kol atardamari hissedilerek yapilir,
• NABIZIN ALINAMADIGINDAN YANI KALBIN ATMADIGINDAN KESIN OLARAK EMIN OLUNDUKTAN SONRA KALP MASAJINA BASLANMALIDIR!
• Bebegin iki memesi arasinda hayali bir çizgi oldugu varsayilarak bu çizginin orta noktasinda gögüs kemigi tespit edilir. Buraya iki parmagi bastirmak suretiyle kalp masajina baslanir,
• Kalp masaji gögüs kemigi 1-1.5 cm içeri çökecek sekilde yapilir,
• Bebeklere de dakikada 100 basi uygulanir,
• Bebeklerde de kalp masaji ve yapay solunum sayisi 5/1 olacak sekilde uygulanir.

Hava yolu tikanikligi nedir?

Hava yolunun, solunumu gerçeklestirmek için gerekli havanin geçisine engel olacak sekilde tikanmasidir. Tikanma tam tikanma yada kismi tikanma seklinde olabilir.

Hava yolu tikanikligi belirtileri nelerdir? 

Tam tikanma belirtileri:

• Nefes alamaz,
• Aci çeker, ellerini boynuna götürür,
• Konusamaz,
• Rengi morarmistir,
• Bu durumda Heimlich Manevrasi (=Karina basi uygulama) yapilir .

Kismi tikanma belirtileri:

• Öksürür
• Nefes alabilir
• Konusabilir

Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye tesvik edilir.

Tam tikaniklik olan kisilerde Heimlich Manevrasi (=Karina basi uygulama) nasil uygulanir?

Bilinci yerinde olan(=bilinci açik) kisilerde Heimlich manevrasi:

• Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir,
• Arkadan sarilarak gövdesi kavranir,
• Bir elin bas parmagi midenin üst kismina, gögüs kemigi altina gelecek sekilde yumruk yaparak konur. Diger el ile yumruk yapilan el kavranir,
• Kuvvetle arkaya ve yukari dogru bastirilir,
• Bu hareket 5-7 kez yabanci cisim çikincaya kadar tekrarlanir,
• Sah damarindan nabiz ve solunum degerlendirilir,
• Tibbi yardim istenir (112).

Bilincini kaybetmis(=bilinci kapali) kisilerde Heimlich Manevrasi: (*)

• Hasta yere yatirilir, yan pozisyonda sirtina 5 kez vurulur,
• Tikanma açilmadigi taktirde hasta düz bir zeminde basi yana çevrilir,
• Hastanin bacaklari üzerine ata biner sekilde oturulur,
• Bir elin topugunu göbek ile gögüs kemigi arasina yerlestirilir, diger el üzerine konur,
• Göbegin üzerinden kürek kemiklerine dogru egik bir baski uygulanir,
• Sah damarindan nabiz ve solunum degerlendirilir,
• Isleme yabanci cisim çikincaya kadar devam edilir,
• Tibbi yardim istenir (112),
• Bu hareketi 5-7 kez yabanci cisim çikincaya kadar ya da yardim gelinceye kadar devam edin,
• Bu tür olgularda havayolu tikanikligindan süphelenildiginde, ilkyardimcilar Temel Yasam Destegi uygulamalarini yapacaklardir. Kurtarici nefes verdikten sonra hava gitmiyorsa tikaniklik oldugu düsünülür, ilkyardimci agiz içinde yabanci cisim olup olmadigini kontrol etmeli, yabanci cisim görüyorsa çikarmalidir. Havayolu tikanikligi varsa havayolunu açacak manevralari profesyonel acil yardim ekibi uygular.

(*)Yukaridaki bilgiler sadece ilkyardim egitmenleri için verilmis olup bilinci kapali olan eriskinlerde havayolunun açilmasi için gerekli olan girisimler ve hareketler ilkyardimcilara ögretilmeyecektir.

Bebeklerde tam tikaniklik olan hava yolunun açilmasi (**):

• Bebek ilkyardimcinin bir kolu üzerine ters olarak yatirilir,
• Basparmak ve diger parmaklarin yardimiyla bebegin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne dogru egilir,
• Bas gergin ve gövdesinden asagida bir pozisyonda tutulur,
• 5 kez el bileginin iç kismi ile bebegin sirtina kürek kemiklerinin arasina hafifçe vurulur,
• Diger kolun üzerine basi elle kavranarak sirtüstü çevrilir,
• Yabanci cismin çikip çikmadigina bakilir,
• Çikmadiysa basi gövdesinden asagida olacak sirtüstü sekilde tutulur,
• 5 kez iki parmakla gögüs kemiginin alt kismindan karnin üs kismina baski uygulanir,
• Yabanci cisim çikana kadar devam edilir,
• Tibbi yardim istenir (112).

(**)Bebek çok küçük ise ve karindan baski uygulanamiyorsa bebekler için yukarida anlatilan uygulamalar yapilir. Ancak diger hallerde bebeklerde yapilan uygulamalar, bilinci kapali eriskinlerde yapilan Heimlich Manevrasi uygulamalari ile aynidir. Yukaridaki bilgiler sadece ilkyardim egitmenleri için verilmis olup bebeklerde havayolunun açilmasi için gerekli olan girisimler ve hareketler ilkyardimcilara ögretilmeyecektir.

Kismi tikaniklik olan kisilerde nasil ilkyardim uygulanir?

• Eğer kisinin hava yolunda yeterli hava giris çikisi mevcutsa, kazazede öksürmeye tesvik edilmeli, yakindan izlenmeli ve baska bir girisimde bulunulmamalidir. Kazazedenin henüz ayakta durabildigi bu dönemde onun arka tarafinda yer alinmalidir.
• Bu durumda, kazazede öncelikle bulundugu pozisyonda birakilmalidir.
• Kazazedenin solunum ve öksürügü zayiflarsa ya da kaybolursa ve morarma saptanirsa derhal girisimde bulunulmalidir.
• Belirgin bir yabanci cisim, yerinden çikmis veya gevsemis takma disleri varsa bunlar yerinden çikarilir.
• Eger yabanci cisim görülemiyorsa ve hastanin durumu kötüye gidiyorsa yukarida tam tikanmada anlatilan uygulamalara baslanir.