1. Motor Çeşitleri

1.1 Zamanlarına Göre

• Dört zamanlı motorlar
• İki zamanlı motorlar

1.2 Kullanılan Yakıtlara Göre

• Benzinli motorlar
• Dizel motorlar
• LPG motorlar

1.3 Yakıtın Yanma Yerine Göre

• İçten yanmalı motorlar
• Dıştan yanmalı motorlar

1.4 Yapım Özelliklerine Göre

• Sıra tipi
• Birbirlerinin karşılarına yatık (Düz, hafif eğik, boksör tipi)
• Sıra halinde bir açı ile birleştirilmiş (V tipi)
• Daire şeklinde (Yıldız tipi)

1.5 Silindir Sayılarına Göre

• Tek silindirli
• Çok silindirli

1.6 Soğutma Sistemlerine Göre

• Su soğutmalı
• Hava soğutmalı

2. Motorun Parçaları

• Silindir Bloğu: İçinde silindirlerin bulunduğu ve motor parçalarını üzerinde taşıyan ana parçadır.
• Silindir Kapağı: Silindir bloğu üzerini kapatan ve yanma odalarını meydana getiren kapaktır.
• Karter: Motor yağına depoluk görevi gören, silindir bloğunun altındaki parçadır.
• Supap Kapağı: Motor üzerindeki supap (külbütör) mekanizmasını dış etkilerden korur.
• Radyatör: Soğutma suyunun bulunduğu depo.
• Karbüratör: Benzin-hava karışımını sağlayan parça.
• Hava Filitresi: Silindirlere giren havayı temizler.
• Manifoldlar (emme-egzoz): Hava yakıt karışımını silindirlere, yanmış gazları dışarıya taşıyan borulardır.
• Yağ Filitresi: Motor yağı içindeki yabancı maddeleri temizler.
• Endüksiyon Bobini (Ateşleme): Aküden gelen akımı 15.000 – 25.000 volta yükselten parçadır.
• Buji: Benzin-hava karışımını tutuşturan parçadır.
• Konjektör (Regülatör): Şarj dinamosunun ürettiği elektriği doğru akıma çeviren ve 12 volt değerinde düzenleyen parçadır.
• Enjektör: Dizel motorlarda yakıt püskürten parçadır.
• Krank Mili: Pistonların bağlı olduğu, motorun çalışması sonucu elde edilen hareketin ve gücün motordan alınmasına yarayan mildir.
• Piston: Silindir içerisinde hareket eden ve hareketi krank miline iletmesine yardımcı olan parçadır.
• Piston (Biyel) Kolu: Pistonun doğrusal hareketini krank miline ileten parçadır.
• Yağ Pompası: Karterdeki yağı basınçla hareketli parçalara gönderir.
• Yakıt Pompası(benzin otomatiği): Yakıtı basınçla karbüratöre gönderen parça.
• Distribütör: Benzinli motorlarda ateşleme sırasına göre bujilere elektrik enerjisi gönderen parçadır.
• Marş Motoru: Motora ilk hareket veren parçadır. Elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir.
• Alternatör (Şarj Dinamosu): Araç için gerekli elektrik enerjisini üreten parçadır. Hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirir.
• Su Pompası (Devirdaim): Suyun silindir içindeki kanallarda dolaşmasını sağlar.
• Enjektör Pompası: Dizel motorlarda yakıtı basınçla enjektörlere gönderen parçadır.
• Enjektör: Yakıtı toz halinde (pülverize) silindire gönderen parça.
• Kam (Eksantrik) Mili: Krank milinden aldığı hareketle bazı motor sistemlerinin çalışmasını sağlayan parçadır.
• Supaplar: Yakıtın silindirlere alınmasını (emme), egzoz gazlarının silindirden atılmasını sağlayan parçadır (egzoz).
• Besleme Pompası: Dizel motorlarda mazotu enjektör pompasına ileten parçadır.

3. Dört Zamanlı Motorların Çalışma Sıralaması

• 1. Zaman : Emme
• 2. Zaman : Sıkıştırma
• 3. Zaman : Ateşleme (İş)
• 4. Zaman : Egzoz

3.1 Dört Zamanlı Benzinli Motorların Çalışma Prensipleri

• 1. Emme: Yakıt-hava karışımının silindire alınması.
• 2. Sıkıştırma: Silindire alınan havanın sıkıştırılması
• 3. Ateşleme: Sıkıştırılan yakıt-hava karışımının buji kıvılcımı yardımıyla yakılması.
• 4. Egzoz: Silindir içinde kalan artık gazların dışarıya atılması.

Dört zamanlı motorlarda pistonun silindir içerisinde dört hareketinden bir iş elde edilir.

• A.Ö.N. (Alt Ölü Nokta): Pistonun silindir içerisinde inebileceği en alt noktadır.
• Ü.Ö.N. (Üst Ölü Nokta): Pistonun silindir içerisinde çıkabileceği en üst noktadır.

Motorlar çalışma zamanlarına göre iki ve dört zamanlı olmak üzere  ikiye ayrılırlar. Günümüzde motorlu araçlarda genelde 4 zamanlı motorlar  kullanılmaktadır.

• Emme Zamanı : Piston Ü.Ö.N.’dan A.Ö.N.’ya hareket ederken emme subapı açılır ve silindir içerisine benzin hava karışımı dolar. Piston A. Ö. N.‘ya indiğinde emme zamanı biter.
• Sıkıştırma Zamanı : Pistonun Ü.Ö.N’ ya doğru hareket ederken her iki subap kapalıdır ve benzin hava karışımı sıkıştırılmaya  başlar. Piston Ü.Ö.N.’ya geldiğinde Sıkıştırma işlemi biter.
• Ateşleme (İş) Zamanı : Sıkıştırma sonunda sıcaklılığı ve basıncı artmış olan karışım,buji kıvılcımıyla  ateşlenir ve yanma başlar. Yanma sonunda piston hızla aşağıya itilir ve krank mili döndürülür. Piston A.Ö.N ‘ya indiğinde iş zamanı biter.
• Egzoz Zamanı : Piston Ü.Ö N. ‘ya çıkarken egzoz subabı açılır ve yanmış gazlar egzozdan dışarı atılır. Bu işlem piston Ü.Ö.N.’ya gelene kadar devam der. Bu dört zaman, düzenli olarak aynı şekilde devam eder ve çalışmasını sürdürür. Krank mili dört zamanın sonunda iki tam tur dönmüş olur.

3.2 Dört Zamanlı Dizel Motorların Çalışma Prensipleri

• 1. Emme: Silindire temiz havanın alınması.
• 2. Sıkıştırma: Silindire alınan havanın sıkıştırılması.
• 3. Ateşleme: Sıkıştırılan havanın üzerine yakıtın enjektörle püskürtülerek yanması.
• 4. Egzoz: Silindir içinde kalan artık gazların dışarıya atılması.

MOTORUN BELLİ BAŞLI PARÇALARI

Motorun parçaları içindeki ve dışındaki parçalar diye iki gurupta incelenebilir.İçindeki parçalar asıl görevi yapan parçalardır. Dışındaki parçalarda motorun parçasıdır fakat yardımcı parçalar olarak görev yaparlar.Tercih etmek gerektiğinde içindeki parçalar tercih edilir.

Motorun İçindeki Parçalar

Silindir (Motor) Bloğu

Motorun ana gövdesini oluşturur. Pistonlara ve krank miline yataklık yapar. İçerisinde silindirler, krank, mili, kam (eksantrik) mili, yağ  pompası, dışarısında yakıt pompası, distribütör, yağ filtresi, şarj dinamosu, marş motoru gibi elemanlar bulunur. Motor kulakları vasıtasıyla şasiye bağlanır.Sıcak motora soğuk su,soğuk motora sıcak su konulduğunda silindir bloğu ve silindir kapağı çatlar.

Silindir Kapağı

Silindir bloğunun üzerini kapatır, yanma odalarını oluşturur. Üzerinde bujileri, emme ve egzoz subaplarını, enjektörleri taşır. yanma dolarının çevresinde su ve yağ kanalları vardır.

Karter

Silindir bloğunun alt tarafını kapatır. Motor yağına depoluk eder. Altında yağ boşaltma tapası vardır.

Subap (Külbütör) Kapağı

Subap mekanizmasını ve motoru toz, su ve pisliklerden   korur . Motor yağı, üzerindeki yağ kapağından konulur.

Krank Mili

Pistonlardan gelen doğrusal hareketi dairesel harekete dönüştürür. Krank milinin en ucunda bir dişli ve kasnak bulunur. Dişli kam (eksantrik) miline hareket verir. Kasnak ise su pompası ile alternatöre hareket verir. 4 zaman krank milinin 2 devrinde , iki zaman ise krank milinin 1 devrinde gerçekleşir.

Piston

Silindir içerisindeki hareketlerinden dolayı zamanların meydana gelmesini sağlar. (Emme-sıkıştırma-ateşleme- egzoz)

Piston Kolu

Pistondan aldığı doğrusal hareketi krank miline iletir.

Segmanlar

Pistonlar üzerinde bulunur hareketli parçalar arasında sızdırmazlığı sağlar. Segmanlar veya silindir odası aşındığında motor yağ yakar ve egsozdan mavi duman çıkar.

Kam(Eksantrik) Mili

Hareketini krank milinden alır. 4 elemana hareket verir; Subaplara, distribütöre ,yağ pompasına, yakıt pompasına hareket verir.

Subaplar

Emme ve eksoz subapları olmak üzere iki çeşittir. Emme subapları dizel motorlarda sadece havanın, benzinli  motorlarda ise benzin hava karışımının silindire girmesini sağlar. Egzoz subapları ise; yanmış gazların silindir dışına çıkmasını sağlar.Subap ayarı motorda yapılan tek ayardır.

Yağ Pompası

Karterdeki yağı alarak yağlanacak motor parçalarına pompalayan  elemandır.

Contalar

Motorun Dışındaki Parçalar

Motorun dışındaki parçalar yardım eden sistemlerdir ve yardımına göre isim alır. Ateşleme, yakıt, soğutma, yağlama, şarj ve marş gibi yardımları yaparlar.

Radyatör

Su soğutma  motorlarda  soğutma suyuna depoluk eder, sistemde ısınan suyun soğumasına yardımcı olur.

Karbüratör

Motora gerekli olan benzin, hava karışımını şartlara-göre 1/15 (benzin – hava) oranında karıştıran  elemandır. Emme manifoldunun üzerinde bulunur.

Hava Filtresi

Dışardan motor içerisine alınacak olan havayı temizleyip karbüratöre veya emme manifolduna gönderen parçadır.

Yağ Filtresi

Motor içerisinde dolaşarak kirlenen yağı temizleyen elemandır.

Manifoltlar (Emme – Egzoz ) Emme Manifoldu

Karbüratöre belli oranda karışmış olan benzin-hava karışımını veya havayı silindirlere dağıtır. Egzoz manifoldu, yanmış  sonunda meydana gelen egzoz gazlarını toplayarak egzoz borusuna buradan da yanmış gazların dışarıya atılmasını sağlar.

Endüksiyon Bobini

Akümülatörden aldığı 12 voltluk doğru-akımı 15 – 25 bin volta yükselten elemandır.

Buji

Yanma odasına sıkıştırılmış bulunan yakıt – hava karışımını kıvılcımla ateşleyen elemanıdır.

Regülatör (Konjektör)

Şarj dinamosunun veya alternatörün Ürettiği akımı ayarlayan elamandır.

Yakıt Pompası (Yakıt Otomatiği)

Depodan aldığı yakıtı karbüratöre pompalayan elemandır.

Distribütör

Endüksiyon bobininden aldığı yüksek voltajı ateşlenme sırasına göre bujilere dağıtan elemandır.

Marş Motoru

Motora ilk hareketi veren elektrik motorudur.

Alternatör (Şarj Dinamosu)

Araç motoru çalıştığı sürece mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürür. Aracın elektrik ihtiyacını karşılar. Akümülatörü  dolduran (şarj) eden elemandır.

Su Pompası (Devirdaim)

Radyatördeki soğutma suyunu motordaki su kanallarına pompalayan elemandır.

Enjeksiyon (Mazot) Pompası

Püskürtme sırasına göre enjektörlere mazot pompalayan  elemandır.

Enjektör

Mazot pompasından gelen mazotu ısınmış havanın üzerine püskürten elemandır.

BENZİNLİ VE DİZEL MOTORLARIN ZAMANLARINA GÖRE KARŞILAŞTIRMASI